جمـــــــال کعبــــــــه

 # ادامه - خودشناسی 

(خودشناسی  مقدّم بر خداشناسی و خداشناسی مقدّم بر خود سازی است.>>> ثمره خودشناسی و خداشناسی در خود سازی و تربیت خویش ظاهر می شود)

در این جا با پاسخ به چند سوال موضوع را خاتمه میدهیم؛

آیا خودشناسی تنها در بعد اخلاقی مطرح می شود ؟

خود شناسی تنها در بُعد اخلاقی مطرح نمی شود، بلکه شامل تمام ابعاد وجودی (اعم از مادی و معنوی) است، هر چند نتیجه آن اخلاقی و معنوی است.

آیا خودشناسی امری درونی است ؟

خودشناسی امری درونی نیست، بلکه کسب اطلاعاتی برای شناخت هر چه بیشتر خود می باشد که دارای سه مرحله است:
الف) خودشناسی خلقتی ،‌یعنی شناخت استعدادهای به کار رفته در آفرینش انسان و کیفیّت آفرینش او.
ب) خودشناسی دنیوی ، یعنی شناخت موقعیّت و جایگاه خود در دنیا.
ج) خودشناسی اخروی ، یعنی شناخت سرانجام حیات خود.

نکته:  انسان ها در وجدان ناخودآگاه خویش، از این معرفت (خودشناسی) کم و بیش بی بهره نیستند، چنان که آیة سی ام سورة روم به آن اشاره شده است، ولی اکثر مردم در وجدان خود آگاه خویش از آن غافل اند. به عبارتی: بیشتر مردم، آگاهی به وجدان و احساس فطری خویش ندارند و به اصطلاح علم به علم ندارند.
مرحوم فیض کاشانی برای پی بردن به عیوب خویش چهار راه ذکر می کند(محجه البیضاء، ج 5، ص 112 - 114 ) ؛

اوّل:  این که انسان به سراغ استادی برود که آگاه به عیوب نفس و خفایا و آفات اخلاقی باشد

دوم: دوست راستگویی را پیدا نموده و او را مراقب خویش کند تا احوال و افعال او را مورد بررسی دقیق قرار دهد.

سوم: انسان عیوب خویش را از زبان دشمنانش بشنود، چرا که دشمنان با دقّت مراقب عیوب و لغزش های انسان هستند

چهارم: انسان با مردم معاشرت نموده و صفات نکوهیده ای را که می بیند، در مورد خودش نیز بررسی کند و ببیند که آیا این صفات نکوهیده در او هست؟

منبع >>>pasokhgoo.ir

قرآن کریم

 (( وَ لَقَد کَرَّمنا بَنِی ءادَمَ وَ حَمَلناهُم فِی البَرَّ وَ رَزَقناهُم مِّنَ الطَّیَّباتِ وَ فَضَّلناهُم عَلَی کَثیِرٍ مِّمَّن خَلَقنا تَفضِیلا ))

(( و به راستی ، ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم ، و  آنان درخشکی و دریا نشاندیم ، و از چیزهای پاکیزه به ایشان روزی دادیم و آنها را بر بسیاری از آفریده های خود ، برتریِ آشکار دادیم .))

 حدیث

الإمام علی ﷺ : أفضَلُ الحِکَمِهَ معرِفِهُ الإنسانِ نَفسَهُ.

امام علی  ﷺ :برترین حکمت ، خودشناسیِ انسان است . (حکمت نامه جوان )

الإمام علی ﷺ : مَن عَرَفَ نَفسَهُ عَرَفَ رَبَّهُ .

امام علی ﷺ : آنکه خود را بشناسد ، پروردگارش را شناخته است .(حکت نامه جوان )

حتماً می پرسی چگونه می توان به خود شناسی رسید؟؟؟

 در باب اول کتاب معراج السَّعاده (( در بیان بعضی مقامات نافعه ، از بیان حالات نفس  و منفعت فضایل اخلاق و مضرت رذایل اخلاقی)) آمده است :

تو که در علم خود زبون شدی                    عارف کردگار چون باشی؟

باید که حقیقت خود را طلب کنی.تا بدانی خود چه چیزی ، چه کسی ، و از کجا آمده ای ، و به کجا خواهی رفت و به این منزلگاه روزی چند به کار آمده ای ، تو را برای چه آفریده اند و این اعضا و جوارح را به چه سبب به تو داده اند و زِمام قدرت و اختیار را به  چه جهت در کف تو نهاده اند. و بدانی که سعادت تو چیست و از چیست و هلاکت تو چیست و بدانی که این صفات و ملکاتی که در تو جمع شده اند بعضی از آنها بهایم اند و بعضی صفات سباع و درندگان ، و بعضی صفات شیاطین و پاره ای صفات ملائکه و فرشتگان ، و بشناسی که کدام یک از این صفات ، شایسته و سزاوار حقیقت توست ،…

در دیدار با یکی از مدیران حوزه علمیه (  که متأسفانه اسمشان را به خاطر ندارم )، این استاد گرامی در ضمن سخنانشان  گفتند :

در انسان 75 رذیله اخلاقی و 75 فضیله اخلاقی  وجود دارد

تفاوت ما با ملائکه :ملائکه بدون اختیار عبادت خدای سبحان را می کنند ولی انسان با اختیار.(توضیح ؛ حضرت علی علیه السلام در بیان ویژگی های ملائکهمی­فرماید: «خداوند ملائکه را خلق کرد و آنها را در آسمان­ها مسکن داد، در آنها سستی نیست، غفلت نیست، معصیت نمی­کنند و از همه موجودات به خداوند آگاه­تر و از همه به او نزدیک­تر و خداترس تر هستند، اطاعتشان از خدا از همه بیشتر است، نه خواب به دیدگان آنها راه می­یابد ونه دچار سهو و نسیان می­شوند و بدن­هایشان سست نمی­شود.»( بحار الانوار، جلد 59، ص 175 )

از بیان نورانی حضرت علی علیه السلام ، روشن می­شود که گناه نکردن ملائکه به خاطر این است که اساسا میل و کششی در وجودشان به سوی گناه نیست، نه اینکه مجبور به ترک گناه و انجام عبادت باشند. زیرا اجبار در جایی معنا دارد که کسی را وادار نمایند بر خلاف خواسته و میل خود، کاری را انجام دهد یا ترک کند و در ملائکه اینطور نیست.

 و همچنین : انسان با اختیار خویش سرباز اخلاقی را انتخاب می کند؛سرباز جهل و سرباز عقل .

*عقل وقتی کامل می شود که به دستورات الهی عمل شود.مثلاً ؛ وقتی چوب کبریت را زیر پا له میکنیم چون اسراف کردیم به همان اندازه سرباز جهل بالا می رود.(عقل به این معنا نیست که مثلاً  علم ریاضی و…در ذهنمان بالا رود.)

کی معلوم می شود انسان واقعی ام ؟

 که در هر موقعیت ، تصمیم بگیری به جای عمل به رذایل ، به فضایل اخلاقی عمل کنیم.

مثلاً؛ هنگامی که خشمگین می شویم.(شما چه می کنید؟)

 این بحث ادامه دارد…..

امام علی علیه السلام فرمودند:روزه گرفتن در سه روز از هر ماه -پنجشنبه اول و آخر ماه و چهارشنبه وسط آن - و روزه ماه شعبان وسواس سینه و پریشانی های دل را از بین می برد ( الخصال  /ص 612 )

امام علی علیه السلام فرمودند:هنگامی که شیطان به یکی ازشما وسوسه کند باید به خدا پناه ببرد و بگوید:ایمان به خدا  و پیامبر از روی اخلاص آوردم ودین خالص خاص اوست (گلچینی ازآثاراهل بیت /ص 2815)

شیطان پس از رانده شدن از درگاه الهی چند مرتبه با خداوند  اعلام جنگ کرد . طبق آیات قرآن کریم : به خداوند گفت ،جمله گفت:((پﺲ به خاطر اینکه مرا به بیراهه افکندی، من هم برای [گمراهی] آنها حتماً بر سر راه راست تو خواهم نشست.آنگاه از پیش رو ی و پشت سرشان و از طرف راست و چپشان به سراغ آنها می آیم،و اکثرشان را سپاسپزار نخواهی یافت))

امام باقر علیه اسلام در رابطه با این آیه شریفه می فرماید: این که می گوید:از پیش رو می آیم،یعنی از راه آخرت که به آنها می گوید: نه بهشتی است ،نه دوزخی و نه رستاخیزی. امّا از پشت سر این است که،یعنی از راه دنیایشان آنان را به گرداوری مال وامی دارد و فرمان می دهد مالی را در راه های خیر صرف نکنند و از نابود شدن مالشان، آنها را می ترساند. امّا از سمت راست،یعنی از راه دین آنها که اگر در گمراهی باشند را برایشان زینت و خوش نما می سازد،و اگر بر راه حقند،می کوشد تا آنان را از آن بیرون کند. .امّا از سمت چپ،یعنی از راه لذّت ها و شهوات آنان را می فریبد.

بنابراین توجه داشته باشیم که غفلت از یاد خدا سبب وسوسه شیطان می شود .خداوند در قران کریم فرموده که: ((هر که از یاد [خدای] رحمان دل بر گرداند،شیطانی بر او می گماریم که همدم او گردد. مواظب باشیم که شیطان رانده شده از هر فرصتی استفاده می کند به خصوص هنگام بیکاری که آن لحظه ورود خیالات و افکار شیطانی به ذهن زیادتر است. )) رسول اکرم (صل الله علیه و آله ) فرمودند:((خداوند دشمن دارد جوانی را که بیکار باشد زیرا کسی که مشغول عمل مباحی نباشد تا دل اورا مشغول کند؛ شیطان وارد خانه دلش می شود و در آن آشیانه می سازد.))

ادامه دارد…